គុណភាពអប់រំនៅពេលនេះ គឺសំដៅដល់សមត្ថភាពរបស់និស្សិតជាមធ្យម នៅពេលដែលពួកគេបញ្ចប់ការសិក្សាទទួលសញ្ញាបត្រនោះ។
តើអ្វីខ្លះដែលនាំឲ្យគុណភាពនិស្សិតនៅតាមខេត្តប្រៀបមិនបាននឹងគុណភាពនិស្សិតនៅរាជធានីភ្នំពេញ?
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ លោកបណ្ឌិត ហង់ ជួនណារ៉ុន បានពន្យល់ថា មានមូលហេតុច្រើនដែលនាំឲ្យគុណភាពគ្រឹះស្ថានឧត្ដមសិក្សាតាមខេត្តមិនទាន់អាចឆ្លើយតបតម្រូវការទីផ្សារការងារថ្នាក់មធ្យមនិងខ្ពស់បាន។
មូលហេតុចម្បងៗទាំងនោះ រួមមាន ធនធានមនុស្សរបស់គ្រឹះស្ថានសិក្សា ធនធានសម្ភារៈ ព្រមទាំងកត្តានិស្សិតខ្លួនឯង។
១) ធនធានមនុស្សរបស់គ្រឹះស្ថានសិក្សា
គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាទាំងរដ្ឋ ទាំងឯកជននៅតាមបណ្តាខេត្ត ទាំងអស់មិនមានលទ្ធភាពជួលគ្រូបង្រៀនដែលមានសញ្ញាបត្រខ្ពស់ៗទៅបង្រៀនឡើយ ព្រោះថវិកាមិនគ្រប់។ សាស្ត្រាចារ្យថ្នាក់បណ្ឌិតឬអនុបណ្ឌិត ត្រូវការប្រាក់ឈ្នួលថ្លៃ បើធៀបនឹងគ្រូបង្រៀនដែលមានសញ្ញាបត្រត្រឹមបរិញ្ញាបត្រ។
ប្រការទាំងនេះហើយ ទើបគ្រឹះស្ថានតាមខេត្តអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រអ្នកចេះច្រើនបង្រៀនអ្នកចេះតិច អ្នកចេះតិចបង្រៀនអ្នកមិនចេះ។ល។ និងការបណ្តុះបណ្តាលបន្ថែមដល់សាស្ត្រាចារ្យ ការផ្តល់ឱកាសឲ្យសិក្សាស្រាវជ្រាវ ធ្វើបទបង្ហាញនានា សុទ្ធតែមិនសូវសម្បូរដូចទីក្រុង។ ធនធានបណ្តុះបណ្តាលមិនសូវខ្លាំងបង្ហាត់និស្សិតមិនសូវពូកែនាំឲ្យលទ្ធផលក៏មិនសូវបានល្អ។
២) ធនធានសម្ភារៈ៖
ការសិក្សាត្រូវពឹងផ្អែកសំខាន់លើសម្ភារៈឧបទ្ទេសសម្រាប់បង្រៀននិងរៀន ការសិក្សាស្រាវជ្រាវទាំងលើសៀវភៅឯកសារ និងប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិកជាដើម។ បើនិយាយផ្នែកនេះ នៅតាមខេត្តគឺខ្សត់តែម្តង ជាហេតុធ្វើឲ្យនិស្សិតរៀនបានត្រឹមតែទ្រឹស្តីមិនសូវបានអនុវត្ត។
តាមវិទ្យាស្ថាន តាមសកលវិទ្យាល័យរដ្ឋនិងឯកជនតាមខេត្ត បណ្តុះបណ្តាលបានតែមុខជំនាញដែលមិនចាំបាច់ប្រើប្រាស់សម្ភារៈសម្រាប់ពិសោធន៍។ ជំនាញទាំងនោះគឺសំបូរស្រាប់ទៅហើយរួមមាន៖ធនាគារ ហិរញ្ញវត្ថុ ទីផ្សារ និងគ្រប់គ្រងជាដើម។
បើជំនាញបច្ចេកទេសដូចជាវិស្វករសំណង់ វេជ្ជសាស្ត្រ ឬ អេឡិចត្រូនិក ជាដើម សុទ្ធតែត្រូវការធនធានសម្ភារៈច្រើន ហើយគ្រឹះស្ថានតាមខេត្តមួយចំនួនធំមិនហ៊ានបណ្តុះបណ្តាលតែម្តង។
៣) កត្តានិស្សិត៖
និស្សិតមួយចំនួនធំមានជីវភាពខ្វះខាត អ្នកខ្លះគ្រាន់តែរៀននៅខេត្តដើម្បីបង្រ្គប់សញ្ញាបត្រសម្រាប់យកទៅបំពេញការងាររដ្ឋឬឯកជនប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀត កង្វះការប្រកួតប្រជែង កង្វះកន្លែងធ្វើការ កង្វះកន្លែងហាត់ការ សុទ្ធតែមិនអំណោយផលសម្រាប់ការសិក្សារបស់និស្សិត ឬមិនលើកទឹកចិត្តឲ្យនិស្សិតនៅខេត្តខិតខំរៀន។
លោកបណ្ឌិត ហង់ ជួនណារ៉ុន បន្ថែមថា រាជរដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវតែបង្កើនសមត្ថភាពបន្ថែមទៀត តាំងពីគោលនយោបាយ រហូតដល់ការអនុវត្តជាក់ស្តែង ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហានេះបាន។
ក្រៅពីមូលហេតុទាំងនេះ រយៈពេលកន្លងទៅ មានគ្រឹះស្ថានសិក្សាឯកជនមួយចំនួននៅតាមបណ្តាខេត្តដូចជា ខេត្តកំពត កំពង់ចាម បាត់ដំបង សៀមរាប បានក្ស័យធន បិទសាលា ធ្វើឲ្យនិស្សិតបាក់ទឹកចិត្ត ខាតបង់ថវិកា និងពេលវេលា ហើយពិបាករកការងារធ្វើ។
និស្សិតទាំងនោះពិបាកផ្ទេរឈ្មោះទៅរៀនសាលាផ្សេង រហូតអ្នកខ្លះបោះបង់ការសិក្សាថែមទៀត។ ពួកគេក៏មិនបានទទួលសំណងណាមួយពីសង្គមដែរ ខណៈអ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានសាលារៀនឯកជនបោកប្រាស់ផងក៏មាន។
ទន្ទឹមនឹងការលើកឡើងបែបនេះ របាយការណ៍សិក្សាស្រាវជ្រាវមួយរបស់ធនាគារពិភពលោក ចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ២០១៧ បង្ហាញថា កម្ពុជាជាប្រទេសដែលចាយថវិកាតិចជាងគេលើវិស័យអប់រំ ក្នុងចំណោមប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់អាស៊ាន រួមមាន៖ ថៃ ឡាវ វៀតណាម ជាដើម។
ហើយក្នុងចំណោមថវិកាដែលចាយលើវិស័យអប់រំនេះ គឺកម្ពុជាចាយលើការអប់រំនៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាតិចជាងគេ បើធៀបនឹងចំណាយថវិការដ្ឋលើថ្នាក់មធ្យមសិក្សានិងថ្នាក់បឋមសិក្សា ប្រការនេះមកពីរដ្ឋប្រគល់ការអប់រំថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាភាគច្រើនឲ្យទៅវិស័យឯកជន។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ លោក វង្សី វិស្សុទ្ធ បញ្ជាក់ថា គុណភាពអប់រំនៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សានៅតាមខេត្ត ពិតជាគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ។ លោកថា អ្វីដែលគួរឲ្យយកចិត្តទុកដាក់នោះ គឺខ្លាចនិស្សិតដែលរៀនចប់មកហើយធ្វើការត្រូវជំនាញហើយ តែធ្វើមិនកើត។
លោកឧទាហរណ៍ថា បើរៀនចប់គណនេយ្យ ហើយមិនចេះធ្វើបញ្ជីចំណូលចំណាយផង យកទៅធ្វើអីកើត បើរៀនចប់អក្សរសាស្រ្តសរសេរអក្សរខ្មែរមិនត្រូវផងធ្វើយ៉ាងម៉េច?
លោកថា ដំណោះស្រាយចាំបាច់សម្រាប់បង្កើនគុណភាពលើវិស័យអប់រំនៅគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាចាំបាច់ រដ្ឋអាចនឹងពិចារណាបង្កើនចំណាយ ពង្រឹងប្រសិទ្ធភាពនៃចំណាយលើគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់។
សេចក្តីប្រកាសរបស់ក្រសួងអប់រំ ត្រឹមឆ្នាំ២០១៣ បង្ហាញថា គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាសរុបមានចំនួន ៩៥ ក្នុងនោះគ្រឹះស្ថានសិក្សាសាធារណៈរបស់រដ្ឋ មានចំនួន ៣៦ និងឯកជនចំនួន ៥៩ ដោយមាននិស្សិតថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាសរុបជាង ២សែននាក់៕